Çocuğun kişiliği ve toplum kurallarının uyumlu şekilde davranışa dökülmesi beklenir. Okula uyum, çocuğun kendisinden beklenenleri dengeli bir şekilde geliştirebilmesidir. Bu uyumun devamlılık sağlaması, rutine dökülmesi de ilerleyen vakitlerde yetişkinlik içinde oldukça önemlidir. Okula uyum sorunları genellikle okul öncesi eğitim kurumlarında yani anasınıfı ve kreş gibi programlarda ilk olarak kendini göstermektedir.
Okula Uyum Süreci
Okula uyum sürecinde çocuğun anne veya bakım vereni ile ilişkisi oldukça önemlidir. Okula uyum sürecini çocuğun sancılı geçirmesi, zorlu geçirmesi anne ile olan ilişkisini doğrudan etkilemektedir. Çocuk okul ile ilk tanışma sırasında kendini okul ortamında güvende hissetmezse; ‘annenin veya bakım verenin onu orada bırakacağı, bir daha almaya gelmeyeceği’ gibi düşünce içeriklerini; anneye veya bakım verene yapışma, onu eve göndermeme ve annenin veya bakım verenin sürekli okul kapısında beklemesi gibi davranışlara çevirebilmektedir.
Çocuk ilk defa anneden veya bakım verenden ayrılıyor ve farklı bir ortama ayak uydurmaya çalışıyor ise, uyum sürecinde zorluk yaşama durumu yüksektir. Sürece başlarken çocuk, okulu okul içerisinde tanıştığı diğer bireyler ve diğer çocuklar arasında bir denge kurmaya çalışır. Eğer kendi dengesini ve düzenini kurar ise başarılı bir uyum sürecinden bahsedilebilir. Ancak eğer dengeyi kuramaz ise okula uyum sürecini kolaylaştırmak için destek alınması önemlidir.
Okula başlamadan önce anne veya bakım veren tarafından çocuk bilgilendirilmeli ve sürece hazırlanmalıdır. “Okul nedir? okulda neler yapılır? Ne zaman okula gidip ne zaman evde vakit geçireceğiz?” gibi soruların cevapları çocuğun gelişimsel seviyesine uygun şekilde anlatılmalı ve detaylandırılmalıdır. Çocuklar bilmediği veya anlamlandıramadığı şeylerden korkarlar. Bu sebeple sadece okul uyumu için değil günlük yaşam içerisinde de birçok konu çocuğa uygun şekilde, göz teması kurarak sakince ve anlaşılır biçimde anlatılmalıdır. Çocuğa yönelik bu ön hazırlık, kaygısını hafifletip uyum sürecini daha kolay geçirmesine katkı sağlayacaktır
Okula uyum sürecin de öğretmenin “oryantasyon” sürecini nasıl yönettiği de oldukça önemlidir. Okula başlamadan önce; okulu minik bir ziyaretle bina ve bahçenin gösterilmesi, başlayacağı sınıfın tanıtılması, samimi, içten ve açıklayıcı bir iletişim çocuğun bu süreci daha hafif ve uyumlu atlatmasına olanak sağlayacaktır. Öğretmenin de aynı şekilde samimi, açıklayıcı ve içten bir şekilde çocuğu karşılaması çocukta oluşabilecek kaygıyı en aza indirecektir.
Okula uyum süreci hem aile için hem de çocuk için oldukça önemli ve hassas bir dönemdir. Yaşanan olumsuzluklar aile dinamiklerini de etkileyebilmektedir. Bu sebeple çocuğunun okula başlamaya hazır olmadığını, okula başlama zamanın çocuk için erken olduğunu veya daha başlamadan sorun yaşanacağını düşünen ebeveynlerin bu süreç öncesi profesyonel destek alması çocuğun ilerleyen yaş dönemleri içinde çok büyük bir kolaylık sağlayacağı bilinmelidir.
Okula Uyum Problemi Yaşayan Çocuklarda Gözlemlenebilecek Belirtiler
Her çocuğun karakteri, mizacı aynı olmadığı gibi her konuda verdikleri tepkiler ve davranışlar da farklılık gösterebilir. Ağlayıp bağırarak tepki vermeyen, içine kapanan, normal ruh halinden farklı olarak sessizleşen bir çocuk da okula uyum sağlamakta zorluk çekebilir. Uyum sorunu yaşayan bir çocukta fark edip önlem almanız gereken belirtiler;
- Okula gitmek istemediğini sık sık şakayla karışık, gülerek de olsa dile getirmek.
- Uyku saatini geçirmeye çalışmak, uykuya geçmekte zorluk çıkarmak veya sabah yataktan kalkmak istememek.
- Okula gitmemek için çeşitli bahaneler sunmak.
- Yavaş hareketlerle ve söylenerek hazırlanmak.
- Okul saati yaklaşınca karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı gibi rahatsızlıklardan şikâyet etmeye başlamak.
- Ağlama nöbetleri, öfke, hırçınlık, kaygı düzeyi arttıkça alt ıslatma ve kusma da görülebilmektedir.
Bu belirtiler genellikle okul saati geçtiğinde ya da aile okula gitmemesini kabul ettiğinde geçer.
Okula Uyum Sürecini Hafif Geçirebilmek İçin Bu Yöntemleri Uygulayabilirsiniz;
- Çocuğun duygularına önem vermek.
- Açıklayıcı şekilde sorumluluklarını hatırlatmak.
- Öğretmenleri ile doğru ve detaylı iletişim kurmak.
- Geçirilen gün hakkında sorular sormak ve gerçekten dinlemek.
- Sakin bir ev rutini planlamak ve bu rutine uymak.
PSİKOLOG ZEYNEP NUR AYGÜN
